(Sources: King County Public Health, CDC)


Ewōr ke juon wā in COVID-19?

Obij eo ej bōk eddon kakien kin mōñā im uno (Food and Drug Administration, FDA) emōj an kōmelim kōjerbal wā in COVID-19 ko kein kajuon. Elōñ wā ko jet rej kōmman wōt kiō im elukkun bar lōñ rej bed ilo katak in taktō ko relab joñaer im elukkun lōñ taujin armij rej lelok jibañ ilo aer bōk kwōnaer ñan loloorjak wā kein rebañ letōk jorren im ejejjet aer jerbal.

Elukkun iiet joñan wā in COVID-19 ko emōj aer jino tōbar tōk ilo state eo an Washington ilo jemlokin 2020. Kim ej katmāne an naj lablok joñan an wā ko itōk im wā ko an COVID-19 renaj bidodo lok an jabdewōt eo ekōnaan bōk wā eo ilo ien spring ak summer 2021.


Ta in Kōmelim ñan Kōjerbal ilo Ien Idin?

Obij eo ej bōk eddon kakien kin mōñā im uno (Food and Drug Administration, FDA) ej kōjerbal Kōmelim in Kōjerbal ilo Ien Idin ko (Emergency Use Authorizations), einwōt ad bar jelā EUA ko ilo ien idin jorren ilo lal in ñan kōmmane juon an mweiuk bojak ñan lale idin aikujin ejmour eo. EUA ej kōmelim an mweiuk in maron jerbal mōkta jen an bōk likiō in laijen eo an.

EUA eo emaron jerbal ñan teej, kein jerbal ko, ak kein kōmadmōd ko. Emōj an FDA eo lelok EUA ko ñan lale nañinmij ko an anthrax, Ebola, H1N1 im idin nañinmij in ejmour ko ilo kar tōrre ko moktalok.

Ej aikuj tōbare melele in kajinet ko an FDA ñan an aer lomnak kin EUA ñan juon wā an COVID-19 , ekoba joñan ko ñan an jab lelok jorren im jejjetin an jerbal im an etale jen juon kumi in taktō ejenolok im ewōr aer kabeel kin kōmadmōd in.

Ñe FDA enaj kōmelim juon wā ñan juon EUA, juon kamiti in rōjañ kein karuo im ejenolok enaj etale melele ko ikijen an wā in jab letōk jorren im jejjetin an jerbal. Kamiti in, Kamiti in Rōjañ kin Kōmadmōdin Wā (ACIP), enaj kōmmane rōjañ eo aer elañe wā in ej aikuj jerbal. Ñe renaj rōjañ ke emmon, ACIP enaj lelok melele in kajinet ko ñan rijerbal ro an jikin ejmour.

FDA im CDC renaj wonmaanlok in lale an wā in jab lelok jorren im jejjetin an jerbal jekdoñ ālikin an mōj kōmelimi.


Ewi wāween an wā ko an COVID-19 kōmman im aer teeji ñan lale ke rejab lelok jorren im ejejjet aer jerbal?

Elukkun aurok bwe wā ko renjab lelok jorren. Aoleb wā ko an COVID-19 rej aikuj etal ilo juon wāween teej eo etiljek im lōñ laajrak ko im kōmadmōdin etale mōkta jen an maron jerbal ilo U.S. Men kein rekoba katak ko ibben elōñ taujin armij im melele ko renaj etale jen board ko rejenolok im rej lale an ejellok jorren. Renaj tōbtak ak melim wōt ñan aer kōjerbali elañe renaj tōbrak ilo joñan ko ikijen aer jab lelok jorren im jejjetin aer jerbal. Renaj bar lale an wā ko jab lewaj jorren ilo ien eo renaj lewaj.


Ewi wāween an wā eo an COVID-19 jerbal?

Wā ko an COVID-19 rej jibañ an enbwinnid bōbrae jen kij eo ej kōmman COVID-19 ilo ad jab aikuj bōk nañinmij eo. Ilo ien am bōk wā eo, jikin bōrae eo iloan enbwinnim enaj kōmman kein bōbrae ko ettaer in antibody ko im mottan jidik ko iloan enbwinnid etannin cell ko rej manman kij im rej kejbarok kwe ilo ien eo kwōnaj bōk kij eo.


Ta jibañ eo ilo ad bōk wā eo an COVID-19?

Wā eo an COVID-19 enaj jibañ kwe jen amnañinmij ak bōk nañinmij kauwōtata kin COVID-19.

  • Ej jibañ kejbarok kwe ilo an katakin jikin bōbrae eo iloan enbwinnim mañ kij eo ilo am jab eñjaak nañinmij in COVID-19.

  • Ilo katak in taktō ko, wā ko an COVID-19 ewōr kiō emōj loi an lukkun jejjet aer jerbal ñan kejbarok armij jen COVID-19.

Wā eo an COVID-19 enaj juon kein jibañ eo aurok ñan kōbōjrak jorren in elab im emōj an jelōte aoleben lal in.

  • Ad bōk wā eo enaj jibañ kejbarōk kwe, ro mōttam im nukkum, im armij ro jet ilo jukjukinbed eo jen COVID-19. Ad bōk wā eo koba ibben ad loore rōjañ ko jen jikin ejmour eo enaj letōk kejbarōk eo elabtata an emmon jen COVID-19 ilo ien in.

  • Ekōnak kein kalbubu māj im kattolok doon enaj jibañ kadiklok am maron kebaak kij eo ak kajeedede ñan ro jet, bōtab, joñan kein makelok iaer rejab bwe. Wā ko renaj jerbal ibben kein bōbrae eo iloan enbwinnim innem enaj bōjak in mañ kij eo ilo ien eo kwōnaj kebaake.

  • Iomwin ien, ilo an lōñlok armij renaj wā, emaron naj jako ad aikujin kōmmane joñan ko jet ñan bōbrae jen COVID-19 im rej mennin aikuj ilo ien in.


Ñaat eo imaron bōk wā eo an COVID-19?

Wā eo an COVID-19 emōj aer itōk kin joñan ko iiet ilo state eo an Washington mokta jen an jemlok 2020. Ilo ien an iiet wā ko, enaj wōr karōkin aer aurok jen ibben Ra in Ejmour eo an State eo an Washington, ilo aer loor rōjañ ko jen Kamiti in Rōjañ kin Kōmadmōin Wā (ACIP) an CDC. Wā eo elukkun dik joñaer rar itōk ilo wiik ko mōkta renaj etal ñan rijerbal ro an jikin ejmour im elukkun lab aer bed ilo uwōta im armij ro rej jokwe ilo jikin kejbarok ko iomwin ien aitōk.

Innem, enaj lablok an wōr wā eo an COVID-19 ilo 2021. Jikin ko armij rej bed ie im elabtata uwōta ñan aer bōk COVID-19 ak bōk nañinmij in ejmour ekauwōtata ñe renaj bōk nañinmij eo remaron naj kaurok bwe ren bōke wā eo , einwōt rūtto ro ewōr nañinmij ko elab aer kauwōtata, rijerbal ro aurok jerbal ko aer im elablok aer maron kebaak COVID-19, im rūtto ro 65 aer yiō im rūttolok. Innem ilo tōrre ko tōkelok, jabdewōt armij eo ekōnaan bōk wā eo emaron naj.

Bōk melele ko relablok kin ajej in wā eo an COVID-19 ilo State eo an Washington ijin. (Website ilo Kajin Belle wōt)


Jete wonnen wā eo an COVID-19?

Ejellok wonnen wā eo an COVID-19. Enaj deloñ wonnen wā eo ibben Medicare, Medicaid, im eloñ injuran ko rejab an kien, im enaj deloñ wonnen wā eo ñan ro ejellok aer injuran.

Emaron wōr joñan eo kwōj kollaiki ālikin an injuran eo am kollaiki ijo kwōnaan ñe ejab ewōr wonnen am lolak obij in taktō eo, enaj ekkar ñan bebe in injuran eo am ak taktō eo kwōj lolak.

Jikin Ejmour - Seattle im King County ej bar bebe ñan kōmman ien wā ko ejellok wonneir. An ajej wā ko ilo an ejellok kalijeklok ej mennin aurok nan jikin taktō kein. Enaj lablok an ajeeded melele ilo ien eo kim naj tōbare ien ajej in.


Jeje joñan wā eo inaj aikujin bōke?

Wā ko an COVID-19 im ewōr kiō ej aikuj ruo joñan uno, juon wā ñan an enbwinnim kōmman kein kejbaroke im wā eo kein karuo ñan kōlablok im kadedelok an kejbaroke.

Wā eo kein karuo ej aikuj iwōj 21 ñan 28 raan ālikin wā eo kein kajuon, ekkar ñan wā rōt eo. Kwōnaj aikuj bōk ejjā wā eo ilo wā ko ruo. Ilo ien am bōk wā eo kein kajuon, jikin eo ej lewaj wā eo enaj lewaj melele kin ñaat eo kwōnaj bōk wā eo kein karuo.


Ta jorren ko ekkā aer walok ālikin wā eo im emōj kōjellā kaki?

Jet armij remaron wōr jet kakōlkōl ko einwōt metak bar, metak beir, mōk, biba, ak metak majel iomwin jet raan ālikin aer wā. Kakōlkōl kein elablok aer ekkā ālikin wā eo kein karuo. Nañinmij kein rej aoleb kōkkāāle ko ke kein bōbrae eo an enbwin ej kebooje an maron kejbarok jen nañinmij eo. Men kein rekkā im kwōmaron bar loe ālikin am bōk wā ko jet rekkā.


Armij ro emōj aer kar bōk COVID-19 rej ke aikuj bōk wā eo?

Armij ro emōj aer kar bōk COVID-19 remaron wōt bōk jibañ ilo aer wā. Ekkar ñan CDC, rej aikuj lelok wā ñan armij jekdoñ ñe emōj aer kar bōk COVID-19.

Kein kamool ko an tōrre in rej kalikar ke am bar bōk COVID-19 ejab ekkā iomwin 90 raan ālikin am kar bōke. Armij ro emōj aer kar bōk COVID-19 ilo raan ko 90 remootlok remaron kelet in karumij ien aer bōk wā eo mae ien eo ebaak an jemlok ien eo, elañe rekōnaan. Teej ñan lale am kar bōk nañinmij eo moktalok ñan wōt lale ñe kwōj bōk wā eo ejab mennin rōjañ.